Avrupa Politikasının Bugünkü Genel Durumu

Son zamanlarda açık erişim politikalarına dünya çapında ilgi gösterilmesi araştırmacıların ve açık erişim taraftarlarının açık erişim kavramını yıllar boyunca desteklemelerinin sonucudur. Bu ilgi aynı zamanda bilgi ve iletişim teknolojilerindeki gelişmelerin yol açtığı arşivler ve dergiler gibi e-altyapılardaki ilerlemelerin sonucudur. Araştırma fonu sağlayıcıların ve kurumların açık erişimin yararları konusunda gelişen anlayışları ve yaygın bir biçimde desteklenen kamu kaynaklarıyla fonlanan araştırmaların herkese açık olması düşüncesi, araştırmaların yayılması için açık erişimi standart bir uygulama olarak güvence altına alan konuyla ilgili politikaların geliştirilmesini hızlandırdı.

Avrupa Komisyonu Avrupa Birliği’nde kamu kaynaklarıyla desteklenen araştırmaların yayılmasında açık erişimi standart yöntem olarak desteklemekte ve bilginin serbest dolaşımına Avrupa Araştırma Alanı’nın beş önceliğinden biri olarak yer vermektedir (COM(2012) 392 final).[1] Avrupa Komisyonu 2012’nin yaz aylarında Üye Ülkelerin kamu kaynaklarıyla yapılan araştırmalara açık erişim sağlayan ulusal politikalar geliştirmelerini, araştırma fonu sağlayan ve araştırma yapan kurumların da bu doğrultuda kendi politikalarını geliştirmelerini ve bunların ulusal düzeyde ve Avrupa düzeyinde koordine edilmesini önerdi (C(2012) 4890 final).[2]  Dahası, açık erişim Ufuk 2020 fonlarıyla üretilen tüm hakemli yayınlar için zorunludur. Bu karar 7. Çerçeve Programı (7ÇP) fonlama sürecinin bir kısmında uygulanan açık erişim pilot çalışmasının bir sonucudur. Ufuk 2020, araştırma verilerine açık erişim pilot çalışmasına da yer verecektir. Araştırma verilerine açık erişim konusuna son günlerde giderek artan bir ilgi gösterilmektedir. Bu konudaki politikalar genel olarak hâlâ başlangıç aşamasındadır.

Politika düzeyinde en önemli gelişmeler dünya genelinde ve Avrupa’da açık erişim politikalarını uygulayan araştırma fonu sağlayıcıların ve araştırma yapan kurumların sayısının giderek artmasıdır. Başlıca kamu fon sağlayıcıları ve özel fon sağlayıcılar zorunlu açık erişim politikalarını geliştiriyorlar, böylece araştırmaların iletiminde açık erişimin standart yol olmasının temellerini etkin bir biçimde inşa ediyorlar ve araştırma yapan kurumların gerekli değişiklikleri yapmalarına da öncülük ediyorlar. Ama MedOANet araştırması, projenin odaklandığı altı Akdeniz ülkesinde araştırma fonu sağlayan ve araştırma yapan kurumların ilgili politikaları geliştirmek için daha fazla çalışmaları gerektiğini göstermektedir. Ufuk 2020 nedeniyle bu durumun acilen değişmesi gerekir. Mevcut ilkeler bu tür politikalar geliştirilmesi için süreç hakkında temel bilgi de içeren pratik bir araçtır.